Integracja Sensomotoryczna
Centralny Układ Nerwowy odbiera szereg bodźców docierających do naszego ciała zarówno z zewnątrz (ze środowiska, które nas otacza) jak i od wewnątrz (ze struktury, która
tworzy nasze ciało).
Informacje te odbierane są przez wyspecjalizowane receptory i przekazywane do określonych ośrodków mózgu. Centralny Układ Nerwowy (mózg)- w/w informacje przetwarza poprzez ich segregowanie, eliminowanie (np. informacji, które nie są istotne,
są nadmiarowe, jest ich zbyt wiele- tzw. redukcja informacji), identyfikowanie
(rozpoznawanie) oraz integrowanie (różnorodnych bodźców działających równocześnie).
Proces integracji zachodzi również pomiędzy bodźcami występującymi w przeszłości
jak i działającymi aktualnie.
Ze względu na zadania jakie spełnia Centralny Układ Nerwowy odbierając i przetwarzając bodźce docierające ze środowiska zewnętrznego oraz bodźce wewnętrzne
(docierające ze struktur ciała)- Układ Nerwowy funkcjonalnie można podzielić na trzy części:
- część informacyjną zawierającą neurony przewodzące impulsy dośrodkowo poprzez
drogi dośrodkowe do odpowiednich analizatorów w mózgu (komponenta czuciowa).
- część ruchową zawierającą neurony przewodzące impulsy odśrodkowo poprzez drogi
odśrodkowe do określonych efektorów tworzących struktury naszego ciała- jak np.
mięśni, narządów wewnętrznych, gruczołów.
- część integracyjną zawierającą neurony pośredniczące między układem informacyjnym
(czuciowym) oraz ruchowym- tworząc struktury nadrzędne łączące powyższe układy w
funkcjonalną całość.
W oparciu o funkcjonalny podział Centralnego Układu Nerwowego na część dośrodkową- informacyjną, odśrodkową- ruchową oraz integracyjną- łączącą w/w
układy w zintegrowaną całość- można Integrację Sesnsomotoryczną określić jako proces poprzez który mózg informacje ze zmysłów odbiera, segreguje, eliminuje, identyfikuje
(rozpoznaje), interpretuje i integruje z już posiadanymi aby odpowiedzieć adekwatną reakcją motoryczną (ruchową) na dany bodziec lub bodżce.
Dlatego też J. Ayres bazując na strukturze i funkcjach Centralnego Układu Nerwowego
(szczególnie biorąc pod uwagę znaczenie czuciowej- sensorycznej komponenty ruchu) podzieliła poszczególne układy zmysłów na układy odbierające i analizujące informacje
związane z ciałem na:
- układ przedsionkowy (westibularny)
- układ prioprioceptywny (układ czucia wewnętrznego)
- układ dotykowy (taktylny)
Powyższe podstawowe układy zmysłów odpowiadają za prawidłowy rozwój integracji
sensorycznej przetwarzając informacje sensoryczne docierające z wyspecjalizowanych
receptorów z całego ciała.
Układ westibularny odpowiada:
- za odbieranie informacji związanych z działaniem siły grawitacji i orientacją w położeniu
ciała w stosunku do powierzchni ziemi.
- kontrolowanie ruchów związanych z przyspieszeniami liniowymi i kątowymi działającymi
na organizm człowieka.
- informowanie układu nerwowego o położeniu głowy względem ciała oraz w przestrzeni.
- wspieranie prawidłowego napięcia mięśniowego całego ciała.
- kontrolowanie równowagi statycznej i dynamicznej w oparciu o zintegrowaną pracę
układu westibularnego, prioprioceptywnego i wzrokowego.
- wspomaganie odruchów ocznych i koordynacji pracy obu oczów.
- utrzymanie stałego pola widzenia w czasie ruchów oczu.
- kształtowanie prawidłowej organizacji wokół linii środkowej ciała.
- prawidłowy rozwój mowy (prawidłowa antygrawitacyjna praca języka i aparatu
orofacjalnego).
- poczucie bezpieczeństwa grawitacyjnego.
- wpływ na autonomiczny układ nerwowy (na układ krążeniowo- oddechowy; układ
pokarmowy).
Układ prioprioceptywny odpowiada:
- za poczucie cielesnej obecności ciała.
- za odczuwanie ciężaru ciała, poszczególnych jego części. Odpowiada również za
odczuwanie położenia poszczególnych jego części w przestrzeni.
- wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi, które odpowiadają za prawidłowy
rozwój motoryczny oraz przeciwstawianie się sile grawitacji.
- wykonywanie ruchów poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku.
- percepcję kształtów drobnych przedmiotów.
- wykonywanie ruchów precyzyjnych.
- położenie narządów jamy ustnej podczas mówienia, prawidłowe ruchy mimiczne
i modulację głosu.
- tworzenie prawidłowej lateralizacji.
- tworzenie somatognozji, czyli prawidłowego schematu i obrazu ciała.
Układ dotykowy odpowiada:
- za poznawanie własnego ciała.
- za wczesne poznawanie przedmiotów (dotykanie; wkładanie do ust przez niemowlęta oraz
małe dzieci).
- rozwój emocjonalny (wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego poprzez dotyk,
przytulanie, głaskanie niemowląt oraz małych dzieci).
Efektem prawidłowej integracji dotyczącym podstawowych układów zmysłów (układu
przedsionkowego, układu prioprioceptywnego oraz układu dotykowego) jest:
- koordynacja obu stron ciała (ruchy bilateralne).
- znajomość schematu ciała (somatognozja).
- odpowiedni poziom aktywności.
- właściwe planowanie motoryczne (praksja).
- odpowiednia koordynacja oko-ręka; oko-noga.
- prawidłowa percepcja wizualna i słuchowa przestrzeni i dokonujących się w niej zjawisk
(orientacja przestrzenna).
- prawidłowe wzorce motoryczne.
- odpowiedni poziom koncentracji uwagi.
- prawidłowa mowa.
- stabilność emocjonalna.
Autor: Janusz Hołyński.
Źródło informacji z którego korzystał autor:
Na podstawie artykułu z Warszawskich Warsztatów Neurologicznych z 1996-1997r.
Opracowanego przez dr Małgorzatę Matyję z Akademii Wychowania Fizycznego
w Katowicach (Wydział Rehabilitacji Ruchowej).
