Kompensacyjny mechanizm antygrawitacyjny jako skutek obniżonego

napięcia posturalnego.
 

    W wyniku hipotonii posturalnej (obniżonego napięcia posturalnego) powstaje kompensacykny mechanizm antygrawitacyjny.
    Kompensacyjny mechanizm antygrawitacyjny wspomaga pionizację dziecka i kształtuje się jużu noworodka (tuż po urodzeniu dziecka). Wprawdzie powyższy mechanizm wspomaga pionizację dziecka, ale jest czynnikiem, który wpływa na nieprawidłowy rozwój posturalny i motoryczny dziecka.
   
Ze względu na nasilenie stopnia hipotonii posturalnej – kompensacyjny mechanizm antygrawitacyjny możemy podzielić na dwa specyficzne rodzaje:

a) kompensację czynną.
b) kompensację bierną.

Kompensacja czynna charakteryzuje się podwyższeniem napięcia w dystalnych częściach ciała.
Kompensacja czynna występuje u dzieci spastoidalnych (z nieco obniżonym napięciem posturalnym) oraz u dzieci spastycznych (ze znacznie obniżonym napięciem posturalnym) – z zaburzeniami neurologicznymi. U dzieci spastycznych mechanizm kompensacyjny jest bardziej nasilony.
Cechy kompensacji czynnej:
- obniżone napięcie w częściach centralnych.
- podwyższone napięcie w częściach dystalnych.
- ograniczone zdolności wykonywania ruchów antygrawitacyjnych.
- wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej np.: plecy okrągłe, plecy płaskie, plecy wklęsło-wypukłe.
- predyspozycje do powstawania skolioz (trójpłaszczyznowych wad postawy).
- możliwość powstania asymetrii posturalnej
- występowanie chodu czaplinowskiego (kończyny dolne zrotowane na zewnątrz w stawach biodrowych; chód gołębi (z kończynami dolnymi zrotowanymi do wewnątrz w stawach biodrowych).
- silny odruch chwytny rąk (tendencja do zaciskania palców dłoni).
- wysokie ustawienie barków (najczęściej w protrakcji).
- tendencja do kształtowania się klatki kurzej.
- nieprawidłowa aktywność mięśni brzucha (brzuch duży i twardy).
- opór przy wykonywaniu ruchów biernych w stawach.
- tendencja do obciążania przodostopia (chós na palcach).
- tendencja do przodopochylenia miednicy.
- często występuje szpotawość kolan.
- występowanie hiperlordozy lędźwiowej.
- w pozycji siadu prostego często dzieci prezentują tyłopochylenie miednicy.
- często siedzą również z rozstawionymi kończynami dolnymi w kształcie litery M.

Kompensacja bierna charakteryzuje się poszerzaniem płaszczyzny podparcia w częściach dystalnych.
    Kompensacja bierna występuje u dzieci atetoidalnych (z niskim podstawowym napięciem posturalnym) oraz u dzieci atetotycznych i ataktycznych (z wybitnie niskim napięciem posturalnym) – z zaburzeniami neurologicznymi.
    U dzieci atetotycznych i ataktycznych antygrawitacyjny mechanizm kompensacyjny jest bardziej nasilony.
Cechy kompensacji biernej:
- występuje obniżone napięcie posturalne zarówno w częściach centralnych jak i dystalnych ciała. 
- mechanizm kompensacyjny polega na poszerzeniu płaszczyzny podparcia (czworoboku podparcia).
- w płaszczyźnie strzałkowej kręgosłupa występuje tendencja do kształtowania się pleców wklęsłych.
- w stawach kolanowych oraz łokciowych zauważalne są przeprosty.
- w wyniku kompensacyjnego poszerzania czworoboku podparcia – w płaszczyźnie czołowej -występuje tendencja do koślawienia kolan i stóp.
- zauważalne problemy w podążaniu głowy za tułowiem w próbie trakcyjnej (słabe reakcje nastawcze z ciała na głowę).
- trudności w utrzymaniu podporu na kończynach górnych ( szybko się męczą).
- nieprawidłowe kształtowanie się klatki piersiowej – klatka lejkowata; poszerzenie i odstawanie łuków dolnych żeber.
- nieprawidłowa aktywność mięśni brzucha – brzuch rozlany (wiotki).
- zmniejszony opór w stawach podczas wykonywania ruchów biernych ze względu na niski poziom kokontrakcji (tendencja do hipermobilności w stawach – duże zakresy ruchomości).
- dzieci w pozycji siedzącej często wykorzystują dużą płaszczyznę podparcia (siedzą w kształcie litery M; lub zginają w stawie kolanowym tylko jedną – zawsze tę samą kończynę dolną).
- występuje tendencja do przodopochylenia miednicy.
- nie lubią czworakować (szybko się męczą).
- chodzą z przeprostami w stawach kolanowych.
- chodzą z szeroko odwiedzonymi kończynami dolnymi (poszerzanie czworoboku podparcia).
- koślawią kolana.
- występuje tendencja do wytworzenia się stopy płaskiej, płasko-koślawej, stopy koślawej.

Powyższe mechanizmy kompensacji powinny być niwelowane w procesie usprawniania ruchowego (rehabilitacji ruchowej).
 
 
 

Janusz Hołyński.

 

Wady postawy

 

Ogólnie określa się – że przez prawidłową postawę rozumiemy taki układ

poszczególnych odcinków ciała względem siebie, który umożliwia harmonijne ich

funkcjonowanie jako całości. – przy znormalizowanym (prawidłowym) napięciu

posturalnym . Za prawidłowy rozkład i wielkość napięcia posturalnego odpowiada

sprawnie funkcjonujący układ nerwowy.
 

Postawa ciała nie jest stała i zmienia się na przestrzeni czasu (w zależności od

wieku osoby ocenianej oraz różnorodnych czynników). Inna jest postawa małego

dziecka, osoby dorosłej, czy osoby w podeszłym wieku.

Na postawę mogą mieć wpływ różnorodne czynniki, które nieustannie ją modyfikują –

nie zawsze w pożądanym kierunku.

Wzorzec posturalny, która odbiega od przyjętych standardów – gdzie występują

okresowe lub trwałe zaburzenia (postawy ciała) – związane z niewydolnością układu

narządu ruchu (układ mięśniowy, kostny, więzadłowo-torebkowy) oraz funkcji

narządu ruchu położonych peryferyjnie (np. stopy koślawe, kolana koślawe, itp.) –

określamy jako wadliwą.
 

Ze względu na przyczyny wady postawy można podzielić na wrodzone i nabyte:

spowodowane czynnikami fizjologicznymi, morfologicznymi oraz warunkami

środowiska zewnętrznego.

Do osobnej grupy wad postawy możemy zaliczyć deficyty posturalne w

płaszczyźnie strzałkowej np.:

a) Plecy wklęsło-wypukłe (gdzie występuje pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy

lędźwiowej)

b) Plecy wklęsłe (występuje wyraźne przodopochylenie miednicy i powiększenie

lordozy lędźwiowej, nawet kosztem kifozy piersiowej)

c) Plecy płaskie, które charakteryzują się zmniejszeniem anatomicznych krzywizn

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej (kifozy piersiowej, lordozy lędźwiowej,

lordozy odcinka szyjnego kręgosłupa itp.)

d) Plecy okrągłe, w których występuje tendencja do ustawienia miednicy w

tyłopochyleniu, znacznym zniesieniu lordozy lędżwiowej oraz pogłębieniu

kifozy piersiowej. Często towarzyszy również zmniejszenie krzywizny w

odcinku szyjnym- lordozy szyjnej.
 

Trójpłaszczyznową wadą postawy jest skolioza, którą błędnie określa się jako boczne

skrzywienie kręgosłupa. Skolioza jako wada postawy ( podobnie jak w/w wady w

płaszczyżnie strzałkowej) zaburza prawidłową funkcję narządu ruchu jako całości i

może doprowadzić do upośledzenia funkcji innych układów (np. układu krążeniowo-

oddechowego, narządu ruchu. Narządów wewnętrznych itp.).

Wśród wad postawy, które występują na peryferiach ciała można wymienić:

kolana koślawe, kolana szpotawe, stopę koślawą, stopę szpotawą, stopę końsko-

szpotawą (np. wrodzoną), stopę płaską, stopę wydrążoną itp.

Swoistą wadą postawy uwarunkowaną nieprawidłową funkcją centralnego

układu nerwowego jest mózgowe porażenie dziecięce oraz wady postawy związane z

dysfunkcjami w obrębie integracji sensomotorycznej.

Wszystkie w/w. wady postawy powinny być usprawniane w ramach zajęć

rehabilitacji ruchowej lub zajęć związanych tzw. "korektywą” (korektą wad postawy)

w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach. Rehabilitacja

powinna dotyczyć również niemowląt i dzieci w wieku 1-3 lat. Brak rehabilitacji w/w.

wad postawy może doprowadzić do trwałych deformacji, upośledzenia funkcji

motorycznych, a w skrajnych sytuacjach do kalectwa i utraty zdrowia.

 

Janusz Hołyński.